راهنمای مطالعه
از آنجایی که خانواده اولین نهاد و اجتماعی است که فرد وارد آن می‌شود، حقوق آن بسیار حائز اهمیت است و تمامی نظام‌های حقوقی از جمله نظام حقوقی ایران، به این مورد توجه زیادی کرده و مسائلی مانند حضانت فرزند را مورد بررسی قرار داده‌اند.
به‌عنوان مثال در نظام حقوقی ایران، نگهداری و مراقبت از کودک هم حق و هم وظیفه والدین است و درصورتی که والدین به یکی از آن بی‌توجهی کنند، متحمل ضمانت اجرای حقوقی و حتی کیفری خواهند شد.
گاهی شرایطی پیش می‌آید که کودک به جای آنکه نقطه اتصالی میان پدر و مادر خود باشد، تبدیل به یک مورد برای اعمال فشار از سوی یکی از والدین به طرف دیگر می‌شود.
به‌عنوان مثال فرض کنید که پدر و مادری بدون آنکه از یکدیگر طلاق گرفته باشند، جدا از هم زندگی می‌کنند. حال هر یک از آنها می‌خواهند که کودک را نزد خود نگه دارند و حضانت او را برعهده داشته باشند تا به این طریق کودک از طرف مقابل دور باشد.
در صورتی که اینکار تنها باعث خواهد شد که کودک دچار آسیب‌های روحی شود. البته حالت دیگری هم در این خصوص وجود دارد و آن این است که هر یک از والدین حضانت کودک را به دیگری پاس می‌دهد و هیچ‌کدام وظیفه نگهداری از فرزند را برعهده نمی‌گیرد.
در خصوص حضانت و نگهداری از فرزند مسائل متعددی وجود دارد که برخی از آنها جنبه تخصصی دارند و باید برای حل کردن آنها از یک وکیل مشاوره حقوقی حضانت فرزند دریافت کرد.
در ادامه این مطلب همراه ما باشید تا اطلاعات مفیدی درباره مشاوره حقوقی حضانت فرزند در اختیار شما قرار دهیم.
حضانت فرزند به چه معناست؟
برای آنکه به مسائل حضانت فرزند بپردازیم، لازم است در اولین قدم معنی حضانت را بدانیم. حضانت در معنای لغوی یعنی «پروردن و پرورش دادن».
در قانون مدنی ایران تعریف دقیق و واضحی از حضانت فرزند ارائه نداده است ولی از مواد 1168 و 1178 همین قانون می‌توان این‌گونه استنباط کرد که حضانت فرزند یعنی « تربیت مراقبت و نگهداری از کودک توسط والدین یا خویشاندان آنها».
ماده 1168 قانون مدنی حضانت فرزند را هم حق و هم تکلیف والدین دانسته است. البته این عبارت ممکن است کمی شما را گیج کرده باشد و به درستی متوجه منظور قانون‌گذار نشده باشید.
حضانت مسئله‌ای با دو جنبه است. یک جنبه از آن این است که پدر و مادر فرزند را به این دنیا دعوت کرده‌اند و به همین دلیل نیز مسئولین و وظیفه نگهداری از او را دارند.
کودک نمی‌تواند خوب و بد خود را تشخیص دهد و به همین دلیل است که والدین باید از او نگهداری و مواظبت کنند و این وظیفه آن‌هاست.
جنبه دیگر مسئله این است که حضانت را می‌توان از یکی از والدین سلب کرد و به دیگری سپرد و یا اینکه والدین می‌توانند در این باره با هم توافق کنند و برخلاف قواعدی که تعیین شده تصمیم بگیرند.
اما در هر صورت چیزی که اهمیت دارد این است که چون حضانت حق و تکلیف والدین است نسبت به هرکس دیگری برای حضانت فرزند، تقدم دارند.
به این معنا که اگر یکی از والدین فوت کند و دیگری همچنان در قید حیات باشد، حضانت فرزند به او منتقل می‌شود و یا در حالتی که هر دوی آنها فوت کرده باشند یا صلاحیت کافی برای حضانت نداشته باشند، از خویشاوندان کودک هرکدام که بیشتر شایسته نگهداری و همچنین به صلاح کودک باشد، دادگاه حضانت را به او خواهد داد.
حضانت فرزند پیش از طلاق بر عهده کیست؟
چیزی که همه ما می‌دانیم این است که تا زمانی که پدر و مادر باهم زندگی می‌کنند، حضانت فرزند مشترکا برعهده هر دوی آن‌هاست و هر دو باید با کمک یکدیگر از کودک نگهداری کرده و او را تربیت کنند.
اما سوالی که پیش می‌آید این است که اگر والدین تصمیم بگیرند بدون طلاق، از یکدیگر جدا شده و به صورت مجزا زندگی کنند، در این حالت حضانت فرزند برعهده کدام یک از آن‌هاست؟
در این مورد اختلاف نظر وجود دارد. برخی معتقد هستند که در چنین حالتی حضانت فرزند با پدر خواهد بود زیرا پدر در قانون ایران رئیس خانواده محسوب می‌شود و حضانت فرزند برعهده او قرار می‌گیرد.
عده‌ای دیگر هم بر این باور هستند که حضانت فرزند تا 7 سالگی با مادر است و تا آن زمان پدر می‌تواند حق ملاقات با فرزند را داشته باشد و مادر نمی‌تواند مانع اجرای این حق از سوی پدر شود و چنان‌چه این کار را انجام دهد، به موجب قانون مورد پیگیری قرار خواهد گرفت.
اما به هر حال در واگذاری حضانت فرزند باید مصلحت کودک در نظر گرفته شود. اگر پدر شخص مناسبی برای تربیت و نگهداری از کودک نباشد و واگذاری حضانت به او به صلاح کودک نباشد، دادگاه حضانت را به مادر خواهد داد.
حضانت فرزند بعد از طلاق
از مطالبی که در بالا بیان کردیم می‌توان این‌گونه برداشت کرد که مسئله حضانت فقط در زمان طلاق گرفتن والدین مطرح نمی‌شود و حتی در زمان زندگی مشترک نیز ممکن است این مسئله مطرح شود. اما با این حال این مسئله در زمان طلاق جدی‌تر شده و چالش‌های بیشتری را ایجاد می‌کند.
ماده 1169 قانون مدنی به موجب یک حکم کلی بیان کرده که حضانت فرزد اعم از آنکه دختر باشد یا پسر، تا 7 سالگی برعهده مادر است و پس از این سن تا زمان بلوغ هرکدام، به پدر واگذار می‌گردد.
با اینکه این حکم کلی است ولی اگر خلاف مصلحت کودک باشد، طبق آن عمل نخواهد شد. به عبارت دیگر مصلحت کودک در اولویت قرار دارد و تحت هر شرایطی باید در نظر گرفته شود. بنابراین ممکن است حتی تا سن 7 سالگی نیز حضانت کودک برعهده پدر قرار بگیرد.
در ماده 45 قانون حمایت از خانواده نیز این مسئله مورد تاکید قرار گرفته است. بر همین مبنا اگر پس از 7 سالگی فرزند تا سن بلوغ او میان پدر و مادر اختلاف بر سر حضانت او ایجاد شد، دادگاه با در نظر گرفتن مصلحت کودک درباره حضانت او تصمیم‌گیری خواهد کرد.
حتی اگر تا قبل از این سن، مصلحت کودک ایجاب کند که پیش پدرش باشد، دادگاه حضانت را به پدر خواهد داد و البته اگر هیچ یک از پدر و مادر کودک صلاحیت و شایستگی لازم برای حضانت فرزند را نداشته باشند، دادگاه حضانت کودک را با درنظر داشتن مصلحت او به یکی از خویشاوندانش می‌سپارد.
البته پدر و مادر در زمان طلاق می‌توانند با یکدیگر توافق کنند که حضانت فرزند فقط برعهده یکی از آنها باشد و این توافق آنها صحیح است و قاضی نیز آن را به رسمیت می‌شناسد.
بسیار دیده شده که بانوان در قبال بخشیدن مهریه خود، حضانت فرزند را مطالبه می‌کنند که البته دادگاه این توافق را هم به رسمیت شناخته است.
اگر حضانت کودک به موجب توافق به پدر یا مادر داده شود، او نمی‌تواند از انجام آن سر باز بزند و یا از آن رجوع کند، مگر در شرایطی که به صورت جدی حضانت طفل برای او سخت و دشوار شده باشد و نتواند به خوبی از عهده آن برآید.
در چنین حالتی دادگاه با رجوع او موافق کرده و حضانت را به والد دیگر در صورت شایسته بودن او می‌سپارد.
مشاوره حقوقی حضانت فرزند دختر
حضانت فرزند از اصلی‌ترین دغدغه والدین در زمان طلاق است و بسیار مایل هستند که درباره آن بیشتر بدانند و به همین دلیل هم اقدام به دریافت مشاوره حقوقی حضانت فرزند می‌کنند.
این تصمیم بسیار عاقلانه است زیرا یک مشاور حقوقی بهتر می‌تواند به پدر و مادر درباره حضانت طفل راهنمایی بدهد. حال می‌خواهیم درباره حضانت فرزند دختر به‌طورمفصل صحبت کنیم.
به موجب قواعد حقوقی ایران، حضانت فرزند دختر تا سن ۷ سالگی برعهده مادر و تا سن 9 سالگی برعهده پدر خواهد بود. از سن 9 سالگی به بعد این خود دختر است که تصمیم می‌گیرد در ادامه با پدر خود زندگی کند و یا نزد مادر خود برگردد.
برای آنکه حضانت فرزند دختر از 7 تا 9 سالگی برعهده پدر قرار بگیرد، لازم است که پدر بعد از اتمام 7 سالگی، دادخواست حضانت بدهد. اگر پدر چنین کاری انجام ندهد، حضانت فرزند دختر همچنان برعهده مادر باقی خواهد ماند.
البته اگر مادر پس از 7 سالگی تمایلی به نگهداری فرزند خود نداشته باشد، می‌تواند خود درخواست انتقال حضانت فرزند را به دادگاه بدهد.
نکته: اگر دادگاه تشخیص دهد که فرزند دختر وابستگی شدیدی به مادر خود دارد به‌طوری که جدایی از او باعث ایجاد آسیب‌های روحی در او شود، دادگاه حضانت دختر را از 7 تا 9 سالگی به پدر منتقل نخواهد کرد.
نکته مهمی که درباره حضانت دختر وجود دارد این است که فرقی ندارد حضانت دختر با پدر باشد یا مادر، در هر صورت تا زمانی که دختر ازدواج کند، پرداخت نفقه او برعهده پدر خواهد بود حتی اگر دختر نزد مادر خود زندگی کند.
ممکن است برایتان سوال شده باشد که آیا یکی از والدین می‌تواند حضانت فرزند دختر را به صورت دائم به دیگری بسپارد؟
در پاسخ این سوال باید بیان نمود که چنین کاری امکان‌پذیر است و باید والدی که می‌خواهد حضانت دائم را منتقل کند به یکی از دفاتر اسناد رسمی رفته و یک وکالت بلاعزل درخصوص حضانت فرزند با اختیارات کامل، به والد دیگر بدهد.
مشاوره حقوقی حضانت فرزند پسر
اما حضانت فرزند پسر چگونه است؟ پاسخ این است که پس از سن 7 سالگی تا 15 سالگی، حضانت فرزند پسر از مادر به پدر منتقل می‌شود. در این چند سال مادر تنها می‌تواند فرزند خود را به صورت هفتگی و در روزهایی که دادگاه مشخص کرده فرزند خود را ملاقات کند.
در مورد حضانت فرزند پسر نیز اگر پدر مایل به دریافت حضانت است، باید پس از اتمام سن 7 سالگی او، درخواست انتقال حضانت به دادگاه بدهد. در غیر این صورت حضانت پسر همچنان برعهده مادر خواهد بود.
اگر پسر پس از سن 7 سالگی وابستگی شدیدی به مادر خود داشته باشد و جدایی از او باعث بروز آسیب‌های روحی و جسمی در او شود، احتمال اینکه دادگاه حضانت فرزند را به پدر بدهد ضعیف است.
همچنین اگر میان پدر و مادر درمورد حضانت فرزند اختلاف ایجاد شود اعم از آنکه هر دو متقاضی حضانت باشند یا هردو خواهان انتقال حضانت به دیگری باشند، دادگاه در مرحله اول مصلحت کودک را در نظر گرفته و سپس بر اساس شایستگی والدین، حضانت را به عهده یکی از آنها قرار می‌دهد.
پس نباید چنین گفت که پس از سن 7 سالگی، حضانت فرزند پسر 100 درصد برعهده پدر است. زیرا امکان دارد پدر شایستگی دریافت حضانت را نداشته باشد.
نفقه فرزند بعد از طلاق
یکی از تصورات رایج و اشتباهی که در میان عموم مردم وجود دارد این است که تصور می‌کنند هر یک از والدین که حضانت فرزند را برعهده داشته باشد، او نیز باید تمامی خرج و مخارج کودک را بدهد.
ممکن است تصور کنید کسی که حضانت را عهده دار شده است، باید همه خرج و مخارج طفل را هم پرداخت کند.
در صورتی که این تصور صحیح نیست. وظیفه پرداخت نفقه فرزند و خرج و مخارج او چه در زندگی مشترک، چه در طلاق، چه وقتی که حضانت برعهده مادر باشد و چه زمانی که حضانت برعهده پدر باشد، در هر صورت وظیفه پدر است و مادر هیچ وظیفه و مسئولیتی برای پرداخت نفقه به فرزند خود ندارد.
علت این امر هم این است که به موجب قانون ایران، ولایت فرزند بر عهده پدر است و پدر ولی قهری فرزند محسوب می‌شود، از همین جهت باید نفقه او را بپردازد.
البته باید توجه داشته باشید که ولایت مسئله‌ای کاملا مجزا از حضانت است. زیرا در حالتی هم که حضانت برعهده مادر است، همچنان ولایت برعهده پدر خواهد بود.
حضانت به عبارتی مربوط به تربیت نگهداری و مراقبت از طفل است در صورتی که ولایت قهری فقط به پدر یا جد پدری اختصاص دارد و به معنای نماینده قانونی برای اداره اموال و حقوق مالی طفل یا مجنون است.
بنابراین اگر کودک مال و اموالی داشته باشد، نظارت و اداره این اموال برعهده ولی قهری که همان پدر است خواهد بود. ولی قهری هم باید این اموال را به‌گونه‌ای اداره کند که منجر به حیف و میل شدن آن نشود. به عنوان مثال پدر می‌تواند مال طفل را اجاره دهد و مانند آن.
حال اگر پدر کودک فوت کند و یا توانایی مالی لازم برای نفقه دادن به کودک را نداشته باشد، پرداخت نفقه پس از او برعهده جد پدری خواهد بود و سپس اگر او نیز در قید حیات نبود یا تمکن پرداخت نفقه را نداشت، نفقه فرزند برعهده مادر قرار خواهد گرفت.
رویه قضایی به این صورت است که اگر دادگاه حضانت فرزند را بر عهده مادر بگذارد، میزان نفقه او را هم مشخص می‌کند تا پدر به صورت هفتگی یا ماهیانه به حساب بانکی معین شده واریز کند.
حال چنان‌چه پدر از انجام این کار خودداری کند، مادر این امکان را خواهد داشت که به دادگاه مراجعه کرده و به نمایندگی از کودک دادخواست ترک انفاق بدهد.
حال اگر مرد باز هم از پرداخت نفقه امتناع ورزد، دادگاه به موجب ماده 53 قانون حمایت از خانواده، او را به حبس از 6 ماه تا 2 سال محکوم خواهد کرد.
مراحل گرفتن حضانت فرزند به صورت قانونی
کسی که می‌خواهد حضانت فرزند را به صورت قانونی به دست بیاورد باید مراحلی را طی کند. مراحل از قرار زیر است:
اولین مرحله برای دریافت حضانت فرزند مانند هر دعوی دیگر مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و تنظیم دادخواست حضانت فرزند است.
برای ثبت این دادخواست لازم مدارکی از قبیل اصل شناسنامه و کارت ملی خواهان، شناسنامه فرزند، اصل سند طلاق و مدارک و اسنادی که ثابت‌کننده عدم صلاحیت خوانده است، ارائه کند.
اگر زن و مرد به صورت توافقی از یکدیگر جدا شده باشند، لازم است که خواهان دادنامه طلاق توافقی و همچنین توافق‌نامه میان زوجین مبنی بر حضانت فرزند را ارائه دهد.
اما در صورتی که زن و مرد به واسطه وکالت‌نامه از یکدیگر جدا شده باشند، اگر در وکالت‌نامه تکلیف حضانت فرزند مشخص شده باشد، خواهان باید آن را ضمیمه دادخواست نماید.
بعد از آنکه دفتر خدمات قضایی دادخواست را ثبت نمود، دادخواست را به دادگاه صالح که دادگاه خانواده است ارجاع می‌دهد و دادگاه نیز پس از بررسی تمامی مدارک و اسناد، یک جلسه رسیدگی تعیین و پس از شنیدن دفاعیات طرفین، حضانت فرزند را با درنظر داشتن مصلحت او و شرایط والد، به یکی از والدین می‌دهد.
در چه مواردی حضانت فرزند سلب می‌شود؟
با وجود آنکه حضانت فرزند حق و تکلیف والدین است، اما در مواردی ممکن است که حضانت از یکی از والدین سلب شود.
به‌عنوان مثال اگر به دلیل مراقبت ناصحیح پدر یا مادر و یا انحرافات اخلاقی آنها سلامت جسمی یا اخلاقی فرزند به خطر بیوفتد، دادگاه در صورت تقاضای یکی از بستگان یا والد دیگر، حضانت را از آن والد سلب کرده به والد دیگر یا یکی از بستگان صالح می‌دهد.
از مواردی که باعث سلب حضانت فرزند می‌شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ابتلا به یکی از بیماری‌های روانی
- ارتداد مادر یا پدر
- ضرب و جرح خارج از حد متعارف به صورت مکرر
- اعتیاد مضر به الکل، مواد مخدر و قمار
- سوء استفاده از طفل در مشاغلی مثل قاچاق، تکدی‌گری
- شهرت داشتن به فساد اخلاقی و فحشا
- ازدواج مجدد مادر
حضانت فرزند در طلاق توافقی
طلاق توافقی یکی از انواع طلاق است که در آن زوج و زوجه هر دو راضی به امر طلاق هستند و در مورد مسائل مختلف با یکدگیر توافق می‌کنند تا از بروز مشکلات و دردسرها جلوگیری کنند.
یکی از این مسائل حضانت فرزند است که زوجین در زمان طلاق هم در خصوص حضانت طفل و هم در خصوص میزان ملاقات والد دیگر توافق می‌کنند.
مطابق با آنچه که مشاور حقوقی حضانت فرزند بیان می‌کند، رویه معمول این است در طلاق توافقی حضانت طفل به مادر داده می‌شود و پدر نیز در آخر هفته‌ها اجازه ملاقات با فرزند را خواهد داشت.
علت اینکار هم این است که فرزندان در کنار مادران خود آسیب کمتری می‌بینند. البته این رویه در شرایطی که مادر به دلیل بیماری‌های روانی یا هر علت دیگری صلاحیت نگهداری از فرزند را نداشته باشد، صدق نمی‌کند.
همچنین پدران بهتر است در همان زمان طلاق توافقی و هنگامی که در مورد مسائل مختلف حضانت توافق می‌کنند، درباره نفقه کوک نیز به توافق برسند تا بعدا در این زمینه مشکل و دردسری ایجاد نشود.
هرچقدر که زن و مرد در این زمینه با هم همکاری کنند و بدون اختلاف باهم به توافق برسند، برای کودک نیز بهتر خواهد بود.
چگونگی ملاقات فرزند قبل و بعد از طلاق
در رسیدن به پاسخ چگونگی ملاقات فرزند از طرف والدین که حضانت را برعهده ندارد، باید هم دوره قبل از طلاق و هم دوره پس از طلاق را بررسی کنیم.
ملاقات فرزند پیش از طلاق
گفتیم که گاهی امکان دارد که زن و مرد بدون آنکه اقدامی در جهت طلاق کرده باشند به دلیل اختلافاتی که با هم دارند، به صورت مجزا از هم زندگی کنند.
در چنین حالتی نیز حضانت فرزند باید بر عهده یکی از آنها قرار گیرد که در فوق اشاره کردیم که در این زمینه اختلافات وجود دارد. اما در اینجا تصمیم داریم به این مورد بپردازیم که اگر حضانت برعهده یکی قرار گرفته باشد، حق ملاقات والد دیگر به چه صورت خواهد بود؟
در چنین شرایطی اگر زن و مرد نتوانستند براساس توافق حق ملاقات را تعیین کنند، والدی که حضانت را برعهده ندارد می‌تواند به دادگاه مراجعه نموده و درخواست ملاقات فرزند مشترک را بدهد.
با ارائه این دادخواست، دادگاه پیش از آنکه حکمی در خصوص تعیین زمان ملاقات صادر کند، دستور ملاقات فوری فرزند را می‌دهد و پس از بررسی ادله، زمان ملاقات را تعیین خواهد کرد.
ملاقات فرزند پس از طلاق
حضانت فرزند چند حالت داشت؛ یا تا سن 7 سالگی با مادر بود و پس از آن تا سن بلوغ با پدر و یا به دلیل عدم صلاحیت پدر، به صورت کلی با مادر بود و یا به دلیل ناصالح بودن مادر به صورت کلی با پدر و یا درصورت ناصالح بودن یا فوت شدن هردوی آنها بر عهده یکی از بستگان طفل قرار داشت.
حال اگر پس از طلاق پدر و مادر از هم حضانت برعهده یکی از آنها باشد، دیگری می‌تواند در زمان‌هایی که دادگاه تعیین نموده، فرزند را ملاقات کند. به عنوان مثال اگر تا 7 سالگی با مادر است، مرد می‌تواند در روز و ساعتی که دادگاه مشخص نموده فرزند را ملاقات کند.
البته والدین خود می‌توانند زمان ملاقات را به صورت توافقی تعینی کنند و دادگاه نیز همین توافق را ملاک قرار می‌دهد. اما اگر طرفین در مورد آن توافق نداشتند، دادگاه باید در مورد آن تعیین تکلیف کند.
البته تاکید ما بر این است که حتما پیش از هر اقدامی با یک وکیل باتجربه یا مشاور حقوقی ارتباط برقرار کنید تا بتوانید به صورت اصولی و حقوقی مشاوره دریافت کنید.
خروج فرزند از کشور بعد از طلاق
ممکن است این سوال برای والدی که حضانت فرزند را برعهده دارد پیش بیاید که آیا می‌تواند فرزند را با خود به خارج از کشور ببرد؟
در این باره بیان شده است که ماده ۴۲ قانون حمایت خانواده حکم کرده است:
«فرزند را نمی‌توان بدون رضایت ولی، قیم یا شخصی که مسئولیت حضانت و نگهداری به آنان واگذار شده است، از محل اقامت تعیین‌شده بین طرفین یا محل اقامت قبل از وقوع طلاق به محل دیگر یا خارج از کشور فرستاد، مگر اینکه دادگاه آن را به مصلحت فرزند بداند و با در نظر گرفتن حق ملاقات اشخاص ذی حق، این امر را اجازه دهد.»
پس والد برای آنکه بتواند فرزند را به خارج از کشور ببرد لازم است که موافقت دادگاه را برای خروج فرزند از کشور به‌دست آورد و همچنین شخص ذی‌نفع می‌تواند درخواست کند که او تامین مناسبی برای تضمین بازگرداندن طفل به کشور، واریز کند.
انواع ضمانت اجرای حضانت فرزند
حضانت فرزند همان‌گونه که بارها در این متن به آن اشاره کردیم، یکی از وظایف پدر و مادر در برابر فرزند است که نمی‌توانند از زیر بار آن فرار کنند.
حال قانون‌گذار نیز برای آنکه پدر و مادر را ملزم به انجام این وظیفه خود کند، ضمانت اجراهای مختلفی را در نظر گرفته است. در ادامه این ضمانت اجراها را توضیح خواهیم داد:
ضمانت اجرای جلوگیری از اعمال حق حضانت
در ماده ۶۳۲ قانون مجازات اسلامی آمده است که:
«اگر کسی از دادن فرزندانی که به اون سپرده شده است، در موقع مطالبه اشخاصی که قانوناً حق مطالبه دارند، امتناع کند به مجازات حبس از ۳ تا ۶ ماه یا به جزای نقدی از یک میلیون و پانصد هزار ریال تا سه میلیون ریال محکوم خواهد شد.»
ضمانت اجرایی امتناع از اعمال حضانت
ماده ۱۱۷۲ قانون مدنی حکم کرده است:
«هیچ یک از والدین حق ندارند در مدتی که حضانت فرزند به عهده اوست، از نگهداری وی امتناع کند.
در صورت امتناع یکی از والدین، حاکم باید به تقاضای قیم (سرپرست) یا یکی از نزدیکان و یا به تقاضای مدعی العموم (دادستان) فرزند را به هر یک از والدین که حضانت به عهده اوست، الزام کند.»
ضمانت اجرایی مواظبت نکردن از فرزند
در ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی آمده است:
«اگر کسی که نگهداری یا مواظبت از فرزند به اون سپرده شده است در انجام وظایف خود کوتاهی کند و زیانی به فرزند وارد شود، مسئول جبران زیان وارده خواهد بود.»
مثلا ماده ۶۳۳ قانون مجازات اسلامی مقرر کرده است: «هرگاه کسی شخصاً یا به دستور دیگری فرزند یا شخصی را که قادر به محافظت از خود نمی‌باشد، در محلی که خالی از سکنه است رها نماید به حبس شش ماه تا دو سال و یا جزای نقدی سه تا دوازده میلیون ریال محکوم خواهد شد.»
حضانت فرزند بعد فوت والدین
از دیگر باورهای غلطی که در میان مردم وجود دارد این است که فکر می‌کنند اگر مردی فوت نمود، حضانت فرزندان او با مادر منتقل نشده و به خانواده مرد یعنی پدر او خواهد رسید.
در صورتی که این تصور بسیار غلط است و طبق آنچه که در قانون آمده است، هرگاه یکی از والدین فوت کند، حضانت طفل برعهده والد دیگر قرار خواهد گرفت.
پس باید چنین گفت اگر پدری فوت کند، حضانت فرزندان به مادر آنها انتقال داده می‌شود. لبته اگر مادر صلاحیت و شایستگی برعهده گرفتن حضانت فرزند را نداشته باشد و فرزند نزد او دچار آسیب روحی یا جسمی شود، حضانت به او منتقل نخواهد شد و این جد پدری است که مسئول نگهداری از طفل می‌شود.
دریافت مشاوره حقوقی حضانت فرزند
همه مطالبی که در این مقاله بیان کردیم، تنها گوشه‌ای از مباحث مهم حضانت فرزند است و پدران و مادران در زمان طلاق گرفتن و یا جدا شدن بهتر است حتما اقدام به دریافت مشاوره حقوقی حضانت فرزند کنند.
مشاور حقوقی به آنها کمک می‌کند که یا با هم به توافق برسند در خصوص حضانت و ملاقات و نفقه و یا آنکه به شخص کمک می‌کند که پیچیدگی‌های این مسیر را با آگاهی طی کند.
به همین دلیل هم توصیه ما به شما این است که حتما با یک وکیل یا مشاور حقوقی که در این زمینه تخصص دارد مشورت کرده و راهنمایی‌های لازم را دریافت نمایید. این امر باعث می‌شود تا مسیر دریافت حق حضانت فرزند خود را با راحتی بیشتری طی کنید.
مشاوران حقوقی و وکلای سایت یاسا تسلط کاملی به قوانین و مقررات مربوط به حقوق خانواده دارند و با تکیه بر همین تسلط می‌توانند شما را هم در مسیر طلاق و هم در مسیر اخذ حضانت فرزند راهنمایی کنند.
سوالات متداول
آیا مادر می‌تواند حضانت فرزند را به پدر انتقال بدهد؟
بله، اگر مرد بپذیرد چنین چیزی امکان‌پذیر است. اما در صورت عدم موافقت مرد، زن نمی‌تواند در مدتی که حضانت برعهده اوست، از حضانت خود امتناع ورزد. چون حضانت یک وظیفه است.
آیا ازدواج زن باعث سلب حضانت فرزند می‌شود؟
ماده 1170 قانون مدنی دراین خصوص تعیین تکلیف کرده است:
«اگر مادر در مدتی که حضانت طفل با او است مبتلا به جنون شود یا با دیگری شوهر کند حق حضانت با پدر خواهد بود.»
البته در ماده 45 قانون حمایت خانواده این حکم تعدیل شده و گفته رعایت مصلحت کودک با دادگاه خواهد بود. پس اگر دادگاه تشخیص دهد، ازدواج مادر حضانت فرزند را سلب نخواهد کرد.
اگر پدر فوت کرده و مادر ازدواج کند حضانت طفل برعهده چه کسی خواهد بود؟
اگر پدر فوت کند، حضانت طفل با مادر خواهد بود حتی اگر مادر ازدواج کرده باشد.
در صورت فوت پدر و مادر حضانت طفل با کیست؟
در صورتی که هم پدر و هم مادر با هم فوت کنند، جد پدری مسئول مراقبت از طفل خواهد شد. به عبارتی حضانت بر عهده او قرار می‌گیرد. اگر جد پدری هم وجود نداشت هر یک از خویشاوندان که صالح باشند، مسئول خواهند بود.
